زن در نگاه سران ایران
زن در نگاه سران ایران
برای تبیین و تشخیص نظر یک حکومت درباره زن، باید دیدگاه افراد تأثیرگذارِ حکومت درباره زن مورد بررسی قرار گیرد، زیرا دیدگاه این افراد نگاهِ کلیِ آن حکومت به زن را تشکیل میدهد. در ادامه، نگاه شاه و درباریان و سپس نگاه امامین انقلاب اسلامی به زن مورد بررسی و کنکاش قرار میگیرد.
نگاه شاه و دربار به زن
در طول تاریخ، بیشترِ حکومتها و نظامها در مورد زن، ادعاهای مختلفی مطرح کردهاند، ولی لازم است تا برای صحتسنجی گفتار آنها، عملکرد آنان نیز مورد توجه قرار گیرد. شاهان پهلوی نهتنها درعمل به منزلت زن توجهی نمیکردند، بلکه حتی بهسخن نیز از دیدگاه خود دفاع میکردند و با وقاحت تمام، زن را تنها محدود به ارضای نیاز جنسی مردان میدانستند و هیچ باوری به موفقیت بانوان در امور مختلف نداشتند.
مثلاً محمدرضا شاه در مصاحبه با خانم اوریانا فالاچی(Oriana Fallaci)، خبرنگار ایتالیایی، در سال 1352، در مورد زن اینگونه میگوید: «در زندگیِ یک فرد، زن بهحساب نمیآید، مگر وقتی که زیبا و دلربا باشد و خصوصیات زنانه خود را حفظ کرده باشد.»1
با توجه به نظر بالاترین مقام یک حکومت درباره زنان، بهخوبی میتوان منزلت زنان را در این حکومت تشخیص داد: دیدگاه پهلوی درباره زنان، بیشتر دیدگاهی جنسی و بردهمآبانه است.
زنبارگی محمدرضا پهلوی
درباره فساد اخلاقی و جنسی شاه، بهکرّات سخن گفته شدهاست. ماروین زونیس درباره فساد محمدرضا مینویسد: «ملکه فوزیه و ملکه ثریا بهدفعات شاه را تهدید کردند که اگر به زنبارگی خود در محافل خصوصی ادامه دهد، از او جدا خواهند شد.»2
اردشیر زاهدی، داماد شاه و سفیر وقت ایران در آمریکا، در خاطرات خود مینویسد: «اعلیحضرت، به نحوی افراطی و غیرقابلباور، به زنان و دختران موطلایی علاقهمند بودند و هروقت دختری موطلایی میدیدند، بهوضوح دست و پایشان میلرزید!»3
اسداللّٰه علم در خاطرات خود، نمونههای بسیار زیاد و عجیبی از نگاهِ تماماً ابزاریِ شاه به زن بیان میکند. مثلاً شاه و وزرا در ۳ خرداد ۱۳۵۲، به سرخس رفتند. هنگامی که نماینده سرخس در انجمن (که اتفاقاً یک خانم بودهاست) را به شاه معرفی کردند و شاه «خوشگلیِ» آن زن را دید، برای آن خانم از لفظی استفاده کرد که قلم از نوشتنِ آن شرم دارد.
عَلَم مینویسد: «در سرخس، خانمی را، که نسبتاً خوشگل هم بود و از مشهد آمده بود، […] به شاهنشاه معرفی کردند که ایشان نماینده سرخس در انجمن [= استان] هستند. این هم شرکت مردم، حتی در کارهای محلی خودشان است! اتفاقاً شاهنشاه توجه فرمودند و فرمودند که: “این مطلب را نمیفهمم که چطور ممکن است مردم سرخس این جنـ… را انتخاب کرده، به مشهد فرستادهاند!” عرض شد: “خیر! حزبْ او را نامزد کرده و انتخاب شدهاست، حزب حاکم ایران نوین!”»5
منشِ سایر درباریان و افراد وابستهبه حکومت نیز متفاوت با منش شاه نبود؛ نخستوزیران و اعضای کابینهها، مجلسیان و … اکثراً دچار انحطاط اخلاقی بوده و به زن، تنها بهعنوان یک برده جنسی مینگریستهاند.
نگاه امام خمینی (ره) به زن
امام خمینی ، بهعنوان معمار انقلاب اسلامی، زن را یک انسان و یک مربی بزرگ معرفی میکنند و در معرفیِ بُعدِ انسانیِ زن میگویند: «زن انسان است، آنهم یک انسان بزرگ. زن مربی جامعه است. از دامن زن انسانها پیدا میشوند.» ایشان نقش زن در تاریخ اسلام را نیز بسیار پررنگ میدانند و میفرمایند: «تاریخ اسلام گواه احترامات بیحد رسول خدا به این مولود شریف است تا نشان دهد که زنْ بزرگیِ ویژهای در جامعه دارد که اگر برتر از مرد نباشد، کمتر نیست.»7
نگاه امام در تقابلِ کامل با نگاه غرب است و زن را بهعنوان مربی و مدیر خانواده میدانند و اینگونه بیان میدارند که: «دامن مادر بزرگترین مدرسهای است که بچه در آنجا تربیت میشود.»8 و در بیان فضیلت مقام مادر میفرمایند: «حقوقِ بسیارِ مادرها را نمیتوان شمرد و نمیتوان بهحق ادا کرد. یک شبِ مادر نسبتبه فرزندش، از سالها عمرِ پدرِ متعهد ارزندهتر است. تجسم عطوفت و رحمت در دیدگانِ نورانیِ مادر، بارقه رحمت و عطوفت ربالعالمین است. اینکه در حدیث آمدهاست که “بهشت زیر قدمهای مادران است” یک حقیقت است.»9
ایشان زن را همانند مردان میدانند و لذا بر آنان تکلیف میکنند که باید در عرصههای مختلف علمی، فرهنگی، سیاسی و …، با قدرت تلاش کنند و برخلاف حکومت پهلوی (که زنها را اکثراً کمعقل درنظر میگرفت)، آنان را موظف به تحصیل و تلاش برای ارتقای سطح علمی و فکری میکنند تا بتوانند نسل بعدی را بهدرستی تربیت و پرورش دهند. برای مثال، ایشان نقش زن را در ابعاد مختلف علمی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، اینگونه بیان میدارند:
– در بعد تحصیل علم: «شماها در تحصیل کوشش کنید که بر فضایل اخلاقی، [بر] فضایل اعمالی مجهز شوید. شما برای آتیه مملکت ما، جوانان نیرومند تربیت کنید.»10
– در بعد اجتماعی: «شما باید در همه صحنهها و میدانها، آنقدری که اسلام اجازه داده، وارد باشید.»11
– در بعد سیاسی: «… همانطوری که مردها باید در امور سیاسی دخالت کنند و جامعه خودشان را حفظ کنند، زنها هم باید دخالت کنند و جامعه را حفظ کنند.»12
– در بعد فرهنگی: «این فرهنگ را باید زنده کرد و شما خانمها، همانطوری که آقایان مشغول هستند، همانطوری که مردها در جبهه علمی و فرهنگی مشغول هستند، شما هم باید مشغول باشید.»13
نگاه مقام معظم رهبری به زن
ایشان در طول چهل سال اخیر، در دیدارهای مختلفی که با اقشار مختلف جامعه، بهویژه بانوان داشتهاند، بارها درباره فضیلت مقام و شخصیت زن صحبت کردهاند که برای نمونه، تنها به یکی از سخنان ایشان اشاره میشود: «زن پیش خدای متعال مثل مرد است. در طی مراتب معنوی و الهی، بین این دو جنس هیچ تفاوتی نیست. در این جاده تکامل و تعالی، آنکه حرکت میکند انسان است. در حقوق اجتماعی و حقوق شخصی و فردی، بین زن و مرد تفاوتی وجود ندارد. در چند مسئله اختصاصیِ شخصی، امتیازاتی به زن داده شدهاست، در چند مسئله، امتیازاتی به مرد داده شدهاست، آنهم براساس اقتضای طبیعت زن و مرد. این اسلام است، متینترین، منطقیترین، عملیترین قوانین و حدود و مرزهایی که ممکن است انسان در زمینه مسئله جنسیت فرض کند.»14
منابع:
- 1. اوریانا فلاچی، مصاحبه اوریانا فلاچی با شاه ایران (بخش سانسورشده کتاب مصاحبه با تاریخ) (نشر آواز، 1357)، ص 14
- 2. ماروین زونیس، شکست شاهانه، ص 108
- 3. اردشیر زاهدی، 25 سال در کنار شاه، ص 154
- 4. پاسخدهی دیپا کومار به حملات رسانههای غربی به دفاع وی از اسلام
- 5. امیر اسداللّٰه عَلَم، یادداشتهای علم، ج 3، ص 59
- 6. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی (ره)، صحیفه امام، ج 6، ص 186
- 7. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی (ره)، صحیفه امام، ج 14، ص 316
- 8. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی (ره)، صحیفه امام، ج 8، ص 240
- 9. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی (ره)، صحیفه امام، ج 16، ص 225
- 10. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی (ره)، صحیفه امام، ج 6، ص 521
- 11. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی (ره)، صحیفه امام، ج 18، ص 404
- 12. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی (ره)، صحیفه امام، ج 18، ص 404
- 13. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی (ره)، صحیفه امام، ج 19، ص 281
- 14. بیانات مقام معظم رهبری، 11/02/92.
بدون دیدگاه