معنویت در جمهوری اسلامی
معنویت در جمهوری اسلامی
اما نقطه مقابل تفکر پهلوی، معنویتگرایی و اصالتبخشی به معنویت در جمهوری اسلامی است. رهبران انقلابْ معنویت را، که در دوران پهلوی کمرنگ شده بود، برنامه اصلی خود قرار دادهاند. نکته مهم این است که گرایش بسیاری از جوانان، در دوران پهلوی، بهسمت بیدینی بود. مقام معظم رهبری وضعیت دینداری قبل از انقلاب را اینگونه بیان میفرمایند: «عزیزان من! من این را همینجا بگویم که دستهایی ـ تبلیغات دروغین و گاهی احمقانه و گاهی خبیثانه ـ میخواهند اینطور وانمود کنند که مردم در سابق، از حالا دیندارتر و با اخلاقتر بودند. این دروغ است! سابق یعنی چه وقت؟ یعنی دویست سال قبل؟ بله، ممکن است، البته آن را هم ما چیزهایی شنیدهایم؛ ندیدهایم. آن سابقی که ما یادمان است، پنجاه سال قبل، چهل سال قبل، سی سال قبل، انسان که در ماه رمضان به شهر تهران وارد میشد، اصلاً حالوهوای روزه در این شهر نبود! مردم راه میرفتند و راحت سیگار میکشیدند، غذا میخوردند، ساندویچ میخوردند! اصلاً کسی احساس نمیکرد که اینجا روزه است! مشهد، که شهری مذهبی بود، ـ ما در مشهد بودیم ـ مردم راحت و علنی روزه میخوردند، کأنّه در بعضی از بخشهای شهر، اصلاً ماه رمضان نیامدهاست! در مساجد، ظهرِ ماهِ رمضان، در غالب مساجدی که انسان سر میزد و میرفتیم، میدیدیم پنجاه نفر، چهل نفر، حداکثر صد نفر جمعیت نشسته بودند، مگر اینکه در جایی، یک منبریِ معروفِ خوشبیانی باشد!
فراگیری معنویت در ایران
«امروز شما نگاه کنید: همهجا روزهدار است، همهجا درحال ذکر و درحال توجه است و بهترین روزهداران از میان جواناناند. جلسات قرآن، جلسات دعا، جلسات توسل، جلسات تضرع و سخنرانیهای طولانی هست. اصلاً آیا با گذشته قابلمقایسه است؟ اعتکاف نیز همینطور بود. اصلاً اعتکاف در گذشته خیلی کم بود، سخت بود، کار مشکلی بود. باید سه روز روزه میگرفتند، در مسجد میماندند و از مسجد بیرون نمیرفتند؛ همهکس حاضر نبود.
«امروز جوانان ما در دنیایی که نسل جوان روزبهروز رو به فسادِ بیشتر میرود، در این مملکت، روزبهروز پاکیزهتر، طاهرتر و نورانیتر میشوند. آنوقت تبلیغات استکباری این کشور و این جوانان، این دانشگاه، این دانشجو و این استاد دانشگاه و نیز این طبقاتِ گوناگونِ مردم را، که همه سعی میکنند به خدا نزدیک شوند و خودشان را بیشتر با اسلام و احکام اسلامی منطبق کنند، میکوشد اینگونه وانمود کند که از اسلام دور شدهاند!»1
برنامههای جمهوری اسلامی برای گسترش بیشتر معنویت
انقلاب اسلامی، که تمام تلاش خود را درجهت سوق دادنِ مردم بهسمت معنویت قرار دادهاست، با چالشهای جدی روبهرو شد، مشکلاتی که تا چهل سال پیش و شاید تا همین بیست سال پیش وجود نداشت، مشکلاتی مانند:
- گسترش فساد در جهان؛
- گسترش روزافزون رسانههای صوتی و تصویری، مانند ماهواره با کانالهای بسیار متنوع، اینترنت و جلوههای بسیار بالا و …، در جهان؛
- آسان شدنِ دسترسی به هرگونه محصولِ مبتذل؛
- فراوانی مجموعههای مبتذل، مانند سواحل خاص، مراکز ارائه سکس، مراکز ارائه کنسرت و رقص و …؛
- آسان شدنِ مسافرت به کشورهای دنیا، بهکمک وسایل نقلیه مدرن؛
- تهاجم برنامهریزیشده ازسوی قدرتهای جهانی، برای ایجاد فساد در جمهوری اسلامی ایران؛
- و دهها عامل مشکلساز دیگر.
شرایط اکنون با قبل از انقلاب اسلامی بسیار متفاوت است؛ بسیار فرق است میان جامعهای که مردم آن یا تلویزیون ندارند و یا اگر هم دارند، کاراییِ خاصی ندارد، با زمانی که در آن، شبکههای ماهوارهای و سایتهای اینترنتی در تمام نقاط کشور، حتی روستاها و مناطق محروم، نفوذ کردهاند و با ایجاد فضایی بسیار متنوع، همه امکانات ابتدایی در نسل جوان را فراهم ساختهاند. در این فضا، نهتنها افراد معمولی دائماً در معرض خطر ابتلا هستند، بلکه کمتر مؤمنی پیدا میشود که بتواند خود را از آسیبهای ویرانگرِ این فضای مبتذل، بهطور کامل حفظ کند.2
اما با همه این موانع و مشکلات، باز هم مردم، بهویژه جوانان، در مسیر دینداری قدم برمیدارند که بهعنوان نمونه، به برخی از اقدامات آنها اشاره میشود.
گسترش کمّی و کیفی تشکلهای مذهبی
- تأسیس خودجوش بیش از 90.000 هیئت مذهبی بعد از انقلاب اسلامی و حضورِ جوانانِ عاشقِ اهلبیت در آنها و وجود بیش از 640.000 مداح در ایران و استقبال جوانان از مداحان اهلبیت ؛
- برگزاری هزاران جلسه خانگی، اعم از روضهها، مجالس قرآنی و … .
پاسداشت مناسبات و شعائر مذهبی
- استقبال گسترده جامعه از انجام شعائر اسلامی و انقلابی، با تأسیس و تجهیز ۷٫۵۲۸ حسینیه در سراسر کشور؛
- حضور سالانه بیش از 800.000 نفر جهت برگزاری مراسم اعتکاف، در بیش از ۵٫۵۰۰ مسجد کشور؛
- حضور میلیونی مشتاقان اباعبداللّٰه در اجتماع اربعین حسینی، در کربلا؛
- برپایی جشنهای مردمی، ازجمله جشن باشکوه عید غدیر؛
- برگزاری مراسمات عزاداری اهلبیت، بهویژه سید و سالار شهیدان ، با جمعیت انبوه میلیونی؛
- برپایی مراسم شهادت حضرت زهرا (قبل از انقلاب اسلامی، تقریباً فراموش شده بود)؛
- برپایی جشنهای مردمیِ دهه کرامت در 2٫000 نقطه کشور؛
- برگزاری مردمی صدها برنامه وحدتبخش در سراسر کشور، در هفته وحدت؛
- برگزاری دعاهای ندبه، کمیل، عرفه، توسل و … با تجمعات میلیونی؛
- برگزاری دهها میلیون مراسم شبهای قدر؛
- حضور میلیونی مادران بههمراه کودک شیرخوار در همایش شیرخوارگان حسینی، در بیش از ۴٫000 شهر و روستا و ۸۳۹ بقعه متبرک کشور؛
- طنینانداز شدنِ شعارهای «یا علی»، «یا حسین»، «یا زهرا» و «یا ابوالفضل» در مسابقات بینالمللی ورزشی؛
- حضور 12٫000 نفر از زنان ورزشکار به صورت محجبه، در مسابقات بینالمللی، با وجود تبلیغات گسترده بر ضد حجاب.
گسترش کمّی و کیفی زیارات معصومان و امامزادگان
- تشرف سالانه بیش از 30 میلیون نفر به حرم مطهر حضرت علیبن موسی الرضا علیهما السلام؛
- تشرف بیش از 10 میلیون نفر به زیارت حضرت فاطمه معصومه سلام اللّه علیها؛
- حضور بیش از 1 میلیون زائر در حرم حضرت شاهچراغ علیه السلام، فقط در نوروز ۱۳97؛
- حضور سالانه 20 میلیون زائر منتظر در مسجد مقدس جمکران؛
- حضور 45 میلیون زائر در بقاع متبرک و اماکن مذهبی، در سال ۱۳۹۶؛
- برگزاری دعای توسل در ۵۶۳ بقعه متبرک، هزاران مسجد و هیئات مذهبی کشور، به صورت هفتگی.
گسترش کمّی و کیفی مساجد و فعالیتهای نماز
- افزایش 2٫5برابری تعداد مساجد کل کشور از 30٫000 مسجد در سال 1357 به حدود 75٫000 مسجد در سال ۱۳۹۷، با مشارکت مردمی؛
- برگزاری نماز جماعت در تمام پادگانها و مراکز نظامی و انتظامی، با حضور پرشور سربازان؛
- افزایش عناوین کتابهای مروّج نماز از کمتر از 10 عنوان به بیش از ۲٫0۰۰ عنوان؛
- بهتحریر درآمدنِ صدها هزار پایاننامه دانشگاهی، مقاله تحقیقی و پژوهش در زمینه دفاع از دین اسلام، نماز و …؛
- شرکت میلیونی مردم در نماز عید سعید فطر، در کشور؛
- شرکت بسیاری از دانشآموزان مدارس و دانشجویان در نمازهای جماعت؛
- برگزاری سالانه ۷۰0٫00۰ جشن تکلیف دانشآموزی (غالباً خودجوش و مردمی) در سراسر کشور؛
- حضور صدهاهزارنفری در مراسم عبادی ـ سیاسی نماز جمعه.
گسترش چشمگیر فعالیتهای تبلیغی
- استقبال چشمگیر خانوادهها برای حضور فرزندانشان در حوزههای علمیه، علیرغم هجمه بیسابقه دشمن به 150٫000 طلبه در سراسر کشور؛
- افزایش تعداد طلاب خانم به بیش از 80٫000 طلبه؛
- استقبال مردمی از فیلمهایی با مضامین دینی، ازجمله امام علی علیهما الاسلام، یوسف پیامبر، مریم مقدس، مختارنامه و … .
گسترش فرهنگ انفاق و نیکوکاری
1) رشد 10برابریِ وقف در دهه گذشته؛
2) استقبال بینظیر مردم کشور از تأسیس و راهاندازی مؤسسات خیریه به بیش از ۱۵٫۰۰۰ مؤسسه در سال ۱۳۹۷؛
3) پرداخت بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان زکات فطره در سال ۱۳۹۵؛
4) مشارکت و همراهی میلیونی ایرانیان با حجاج بیتاللّٰهالحرام، در برپایی سنت حسنه عید قربان؛
5) احیای موقوفات (حتی موقوفاتی که در زمان پهلوی، در مکان خود استفاده نمیشد)؛
6) حضور پرشور مردمی در جشن عاطفهها و جمعآوری ۴۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در شهریور 1398 و افزایش ۴۱درصدی آن نسبتبه سال قبل؛
7) کمک چشمگیر مردم در مراسم گلریزان و آزادی ۷٫932 نفر زندانی غیرعمد از زندان، با کمک ستاد دیه، با مجموع بدهی بالغبر ۱۵ هزار و ۹۷۷ میلیارد ریال؛
8) برپایی سفرههای افطار در هزاران مسجد و حسینیه و محله در ایران؛
9) ثبت بیش از ۶٫۸۰۰ موقوفه علمی ـ آموزشی و پژوهشی و فرهنگی در سطح کشور؛
10) سهم ۲۵درصدیِ وقف در حوزه درمان؛
11) وجود هزاران کتاب و کتابخانه وقفی؛
12) بهرهمندی دانشجویان از ۴۰ دانشگاه موقوفه.
گسترش حیرتآور فعالیتهای جهادی
1) افزایش تعداد گروههای جهادی از 40 گروه در سال ۱۳۷۹ به 12٫000 گروه در سال ۱۳۹۸؛
2) حضور 2٫5میلیوننفری جهادگران (غالباً جوان) در مناطق محروم؛
3) حضور ۶۰٫000 مهندس جهادگر برای سازندگی مناطق سیلزده سال 1398؛
4) اشتغالزایی و محرومیتزدایی ۲٫۸۹۸ روستا در مدت 2٫5 سال، بهدست نیروهای جهادی؛
5) اجرای طرح کرامت مناطق آسیبپذیر حاشیه شهرها در سال 1397 و اجرای 1٫052 پروژه عامالمنفعه در 400 محله؛
6) بهرهبرداری از 1٫220 واحد مسکونی زلزلهزدگان، توسط جهادگران؛
7) ساخت 350 مسکن مربوطبه بهزیستی، توسط جوانان جهادگر؛
8) خدمترسانی 5٫380 گروه جهادی شناسهدار و محلهمحور در قالب 78٫000 نفر برای کمک به سیلزدگان؛
9) صف انتظار 2٫200 گروه جهادی برای کمک به سیلزدگان؛
10) پاکسازی 20٫000 خانه و 2٫400 کوچه و خیابان در مناطق سیلزده، توسط جهادگران؛
11) حضور 616 تیم عمومی پزشکی، 302 تیم پزشکی تخصصی و 110 تیم دامپزشکی و 200 تیم مشاوره برای خدمترسانی در مناطق سیلزده؛
12) احداث 1٫300 سیلبند و 400 پل موقت و روستایی در استانهای سیلزده، در روزهای اول، توسط جهادگران.
پاسداشت ارزشهای دفاع مقدس
1) حضور میلیونی مردم در مراسم تشییع شهید حججی و شهدای غواص؛
2) برگزاری پرجمعیت سالانه ۲۰٫000 یادواره شهدا در اقدامات خودجوش مردمی؛
3) افزایش حضور مردم، بهویژه جوانان، در یادمانهای عملیاتیِ دوران دفاع مقدس، از ۴۰۰٫000 نفر در سال 1384 به بیش از 7 میلیون نفر در سال 1396؛
4) دیدار هفتگی بسیاری از بسیجیان با خانواده شهدا و حضور در منزل آنها.
گسترش فعالیتهای قرآن
1) حضور مردم روزهدار و برپایی بزرگترین اجتماعات قرآنی جهان در ماه مبارک رمضان، در ایران؛
2) افزایش چشمگیر مدارس قرآنی و استقبال والدین از این مدارس؛
3) ترجمه قرآن کریم به ۱۴۸ زبان زنده دنیا، غالباً مردمی و خودجوش؛
4) انتشار 37٫000 عنوان کتاب قرآنی؛
5) ایجاد بیش از ۴00 سایت قرآنی؛
6) راهاندازی مؤسسات، مدارس و کانونهای قرآنی؛
7) حضور گسترده در فعالیتهای قرآنی ویژه بانوان، ازجمله مسابقات، محافل، استادان و مؤسسات.
از موارد پیشگفته نتیجه میگیریم که دیندار بودنِ مردم پس از انقلاب اسلامی افزایش یافتهاست و برجستگیِ گرایش معنوی ایرانیان در مقایسه با سایر کشورها مشخص میشود.
براساس نتایج پژوهشهای مرکز تحقیقاتی پیو(Pew Research Center)، درصد افرادی که هر روز دعا میخوانند، در کشورهای مختلف به شرح ذیل است3:
– چین ۱ درصد؛
– انگلستان ۶ درصد؛
– آلمان ۹ درصد؛
– فرانسه ۱۰ درصد؛
– استرالیا و روسیه ۱۸ درصد؛
– کانادا ۲۵ درصد؛
– رژیم غاصب صهیونیستی ۲۷ درصد؛
– آمریکا ۵۵ درصد؛
– ایران ۸۷ درصد.
همانگونه که در نقشه زیر پیداست، ایران جزو برترین کشورهای جهان از نظر میزان گرایش افراد به مداومت در دعا خواندنِ روزانه (که از شاخصهای مهم معنویت است) قرار دارد.
اطلس جهانی میزان عبادت و دعا کردنِ روزانه از سال 2008 تا 2017
اما نکته بسیار مهمی که در بحث دینداری کمتر به آن توجه شده (در حالی که در روایات، بهعنوان اصلِ اساسیِ دینداری مورد توجه قرار گرفته) اطاعت از امام عادل است.
«عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَأُعَذِّبَنَّ کلَّ رَعِیةٍ فِی الْإِسْلَامِ أَطَاعَتْ إِمَاماً جَائِراً لَیسَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ کانَتِ الرَّعِیةُ فِی أَعْمَالِهَا بَرَّةً تَقِیةً وَ لَأَعْفُوَنَّ عَنْ کلِّ رَعِیةٍ فِی الْإِسْلَامِ أَطَاعَتْ إِمَاماً هَادِیاً مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ کانَتِ الرَّعِیةُ فِی أَعْمَالِهَا ظَالِمَةً مُسِیئَةً؛ امام باقر علیهما السلام روایت نمودهاند که پیامبر خدا فرمودهاند که خدای گرامی و بزرگ فرمود: “قطعاً و یقیناً مردمانی را که در اسلام، از پیشوایی ستمپیشه، که ازسوی خدا نیست فرمان برند، عذاب میکنم، هرچند در اعمال خویش، نیکوکارانی پرهیزکار باشند و قطعاً و یقیناً مردمانی را که در اسلام، از پیشوایی هدایتگر، که ازسوی خدا باشد فرمان برند، میبخشم، هرچند در اعمال خویش، ستمپیشهای بدکار باشند.»4
نظام اسلامی و هندسه الهی از نظر مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری مدظله العالی در شرح این روایت میفرمایند: «نظام اسلامی به انسانها سعادت میدهد. نظام اسلامی هم یعنی آن نظامی که مبنی بر هندسه الهی است برای جامعه، مبنی بر نقشه خداست در جامعه. اگر این نقشه تحقق پیدا کرد، خیلی از تخلفات فردی و شخصی و جزئی قابلاغماض خواهد بود. روایت معروفی است که نقل حدیث قدسی را میکند: “لَأُعَذِّبَنَّ کلَّ رَعِیةٍ فِی الْإِسْلَامِ أَطَاعَتْ إِمَاماً جَائِراً لَیسَ مِنَ اللَّهِ وَ لو کانَتِ الرَّعِیةُ فِی أَعْمَالِهَا بَرَّةً تَقِیةً” نقطه مقابلش: “وَ لَأَعْفُوَنَّ عَنْ کلِّ رَعِیةٍ أَطَاعَتْ إِمَاماً عادِلاً مِنَ اللَّهِ وَ إِنْ کانَتِ الرَّعِیةُ فِی أَعْمَالِهَا ظَالِمَةً مُسِیئَةً”؛ یعنی کار فردی و تخلف فردی در یک نظام عظیم اجتماعی، که حرکت عمومی به یک سمت درستی است، قابلاغماض است یا شاید به تعبیر دقیقتر، قابلاصلاح است؛ بالأخره میتواند این جامعه را، این افراد را به سرمنزل مقصود برساند، برخلاف اینکه اگر چنانچه نه، اعمال فردی درست بود، اما روابط اجتماعی، نظامات اجتماعیْ نظامات غلطی بود، نظامات جائری بود، نظاماتِ از ناحیه خدا نبود، از ناحیه شیطان بود، از ناحیه نفس بود، اعمال فردی نمیتواند این جامعه را بالأخره به سرمنزل مقصود برساند؛ آن چیزی که مطلوب شرایع الهی است از سعادت انسان، آن را نمیتواند برایشان بهوجود بیاورد. بنابراین مسئله اطاعت کلان و اینکه انسان خط الهی را جستوجو کند و بیابد و آن را دنبال کند بسیار اهمیت پیدا میکند. نظام اسلامی براساس توحید است؛ پایه اصلیْ توحید است.»5
درواقع 40 سال است که مردم ما ولایتپذیری خود و اطاعت از ولیفقیه، بهعنوان نایب ولیعصر عجل اللّه تعالی فرجه الشریف را اثبات کردهاند: شرکت در راهپیمایی ۲۲ بهمن در بیش از ۱٫۰۰۰ شهرستان، شهر، بخش و در بیش از 4٫000 روستای کشور، به عشق نظام، رهبری و شهدا، یکی از مصداقهای بارز این مطلب است.
شاخصه دیگری که برای دینداری مردم میتوان روی آن تکیه کرد ظلمستیزی است.
خداوند در قرآن، اولین ویژگی یاران پیامبر را ظلمستیزی بیان میکند: « مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا؛ محمد پيامبر خداست و كسانى كه با اويند بر كافران سختگير [و] با همديگر مهربانند. آنان را در ركوع و سجود مىبينى.»6
یاران پیامبر ، قبل از آنکه اهل رکوع و سجود باشند، ظلمستیز هستند. آنان نهفقط در دوران پیامبر ، بلکه در تمام تاریخ این ویژگیها را داشتهاند و دارند. امروزه بسیاری از مردم ایران نیز اینگونهاند؛ حضور میلیونی مردمِ روزهدار در راهپیمایی روز قدس، در گرمای شدید، آنهم پس از شبزندهداریِ شبهای قدر، در آستانه 40سالگی انقلاب، خود گویای این مطلب است.
برای نمونه، میتوان به نظر مردم درباره محبوبترین شخصیت ایرانِ اسلامی اشاره کرد. به گزارش مرکز نظرسنجی دانشگاه مریلند7، حاج قاسم سلیمانی، نوکِ پیکانِ ظلمستیزیِ ایران در منطقه، در دوران حیات شریف خود، سالها، با اختلاف چشمگیری، در صدرِ فهرستِ محبوبترین شخصیتهای مردم ایران جای داشت.
گزارش والاستریت ژورنال از میزان محبوبیت سردار قاسم سلیمانی، براساس نتایج نظرسنجیِ دانشگاه مریلند
منابع:
- 1. بیانات در خطبههای نمازجمعه، 12/10/1376
- 2. محمد نجفی، نظام ولایت فقیه، نظام علوی یا مهدوی، ص 109
- 3.
- 4. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ج 2، ص 206
- 5. بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری، 6/12/1388
- 6. سوره فتح، آیه 29
- 7. نتایج این نظرسنجی ازسوی خبرگزاری والاستریت ژورنال منتشر شدهاست.
بدون دیدگاه