استقلال اقتصادی در دوره پهلوی

استقلال اقتصادی در دوره پهلوی

مصادیق وابستگیِ پهلوی به غرب متعدد بوده‌است. از این‌ رو به صورت مختصر، چند نمونه را بیان می‌کنیم.
ژنرال ویلیامسون، رئیسِ هیئتِ مستشارانِ نظامیِ آمریکا در ایران، در پایان مأموریت دوسالۀ خود می‌گوید: «
این دو سال (1971 تا 1973 م) به‌نظرم دویست سال طول کشید که در این مدت، در مورد هفتصد قرارداد، به ارزش تقریبیِ 4 میلیارد دلار مذاکره کردم. ایران مرکز معاملۀ خوبی بود. این کشور بوفۀ بازرگانان نام گرفته بود. این بوفه بسیار بسیار خوب بود و منافع تجاری در آن فوق‌العاده بود.»1

وابستگی دولت پهلوی به قیمت نفت

وابستگی دولت پهلوی به قیمت نفت

مایکل لِدین نیز نوشته‌است: «در برابر هر دلاری که ایالات متحده برای خرید نفت ایران خرج می‌کرد، ایرانی‌ها دو دلار برای خرید تجهیزات نظامی و سایر کالاها، به ایالات متحده برمی‌گرداندند.»2
حکومت پهلوی مخارج خود و کشور را از راه فروش نفت خام تأمین می‌کرد. از این جهت به‌شدت به قیمت نفت و افت‌وخیز بازارهای جهانی وابسته بود. جمهوری اسلامی با رویکرد مبارزه با وابستگی به نفت، توانست روزبه‌روز وابستگیِ خود را به نفت کاهش دهد، به نحوی که در سال 1976 م (1355 ش)، نزدیک به 93 درصد از صادرات ایران، سهم نفت خام بوده‌است و در سال 2019 م (1398 ش)، این سهم به حدود ۴۹ درصد کاهش یافت.

نمودار رتبه_بندیِ تنوع کالاهای صادرشدۀ ایران در سال 2019

 تنوع کالاهای صادرشدۀ ایران در سال 2019

نمودار رتبه_بندیِ تنوع کالاهای صادرشدۀ ایران در سال 1976

 تنوع کالاهای صادرشدۀ ایران در سال 1976

وابستگی کشورهای عضو اپک به نفت

یکی از مشکلات کشورهای نفت‌خیز وابستگیِ بیش‌ازحد به قیمت نفت است. ازاین‌رو کشورهای تولیدکنندۀ نفت همواره سعی در کاهش وابستگی به قیمت جهانی نفت دارند. تصویر رو به رو5 وابستگیِ کشورهای عضو اُپک به نفت را نشان می‌دهد. اطلاعات تصویر، که مربوط به سال 2017 است، نشان می‌دهد که عربستان سعودی برای این‌که کسریِ بودجه نداشته باشد، باید هر بشکه نفت خود را به قیمت 83.8 دلار بفروشد و ایران به قیمت 51.3 دلار. این در حالی است که در این سال، هر بشکه نفت اپک 52.7 دلار قیمت داشته‌است و در این صورت، ایران دچار افزایش ذخیرۀ ارزی شده و کشورهای عربستان و نیجریه و … به کسری بودجه دچار شده‌اند.

نمودار وابستگی کشورهای اپک به قیمت نفت در سال 2017

وابستگی بودجه کشورهای اُپک به نفت – سال 2017

“استقلال اقتصادی”

منابع:

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *