استقلال فرهنگی در دوران پهلوی
استقلال فرهنگی در دوره پهلوی
استحالۀ فرهنگِ غنیِ مردمِ مسلمانِ ایران در رأس تمام فعالیت‌های فرهنگیِ دوران پهلوی قرار داشت. در این دوران، غرب ازسوی پهلوی‌ها و درباریان، به‌عنوان الگویی بی‌بدیل برای تبعیت، به مردم معرفی می‌شد. برای نمونه، میرزاملکم‌خان، که پدر روشن‌فکری و پایه‌گذار لژهای فراماسونری در ایران است، نوشته‌است:
«من همین‌قدر می‌گویم که ما در مسائل حکمرانی، نه می‌توانیم و نه باید از پیشِ خود اختراعی نماییم؛ یا باید علم و تجربۀ فرنگستان را سرمشق خود قرار بدهیم یا باید از دایرۀ بربری‌گریِ خود قدمی بیرون نگذاریم.»1
توهم برتری فرهنگ آمریکایی
در گزارش عملکرد سال 19۶2 کمیسیون مبادلات فرهنگی و آموزشی ایران و آمریکا، که در سال 130۴ به ریاست محمدعلی فروغی تأسیس شد، به‌طور مشخص از اهدافی از این دست نام برده شده‌است: معرفی آمریکا به‌عنوان ملتی قوی، دموکراتیک و پویا و معرفی ارزش‌ها و شیوۀ زندگی آمریکایی به‌عنوان الگوی آرمانیِ ایرانیان.2
فسادهای بی‌شمار دربار و ترویج بی‌بندوباری در بیشتر نقاط کشور، در دستورکار حکومت قرار گرفت. همّ‌وغم پهلوی ازبین بردنِ اسلام در ایران بود. ابتذال و بی‌بندوباریِ افسارگسیختۀ پهلوی حتی از کشورهای اروپایی نیز بیشتر بوده‌است که از مصادیق آن می‌توان به جشن هنر شیراز و ازدواج هم‌جنس‌بازان اشاره کرد.
بی‌بند و باری ایزانیان از زبان یک آمریکایی
آنتونی پارسونز در دیدار با شاه، برای نشان دادنِ عمق فاجعه‌ای که در جشن هنر شیراز گذشته بود، به او می‌گوید:
«جشن هنر سال 13۵۶ شیراز، از نظر کثرت صحنه‌های اهانت‌آمیز به ارزش‌های اخلاقیِ ایرانیان، از جشن هنرِ پیشین فراتر رفته بود. به‌عنوان مثال یکی از صحنه‌هایی که در پیاده‌رو اجرا می‌شد تجاوز به‌عنف بود که به‌طور کامل، نه به‌طور نمایشی و وانمودسازی، به‌وسیلۀ یک مردِ کاملاً عریان یا بدون شلوار ـ درست به خاطر ندارم ـ با یک زن، که پیراهنش به‌وسیلۀ مرد متجاوز چاک داده می‌شود، در مقابلِ چشم همه صورت گرفت. ولی موضوع به شیراز محدود نشد و طوفان اعتراضی که علیه این نمایش برخاست به مطبوعات و تلویزیون هم رسید. من به این خاطر، موضوع را با شاه درمیان گذاشته و به او گفتم: “اگر چنین نمایشی، به‌طور مثال، در شهر وینچستر انگلیس اجرا می‌شد، کارگردان و هنرپیشگانِ آن جان سالم به‌در نمی‌بردند!” شاه مدتی خندید و چیزی نگفت.»3
ازدواج دو پسر مقامات سرشناس با هم در تهران
یکی از وقایعی که واقعاً مردم را به‌خشم آورد ماجرای ازدواج دو پسر در سال 19۶8 بود که فرزندان دو ژنرال سرشناس بودند و اتفاقاً یکی از آن‌ها، کیوان خسروانی، به‌عنوان طراح لباسِ شهبانو فرح شهرت داشت. این ازدواج غیرعادی در هتل کمودور تهران صورت گرفت و پایتخت کشور شاهنشاهی ایران در حالی شاهد این رویداد بود که هم احکام اسلام به ممنوعیت همجنس‌بازی صراحت داشت و هم در بیشترِ کشورهای اروپایی، هنوز همجنس‌بازی اقدامی غیرقانونی تلقی می‌شد.4
خلاصۀ تمام اقدامات رژیم پهلوی در زمینۀ ترویج بی‌بندوباری را می‌توان در جملۀ ژان لوروریه (روزنامه‌نگار فرانسوی) یافت که می‌نویسد: «اگر در کوچه و خیابان، از ایرانیان بپرسید که چرا رژیم را مورد انتقاد و سرزنش قرار می‌دهند و جواب آن‌ها را جمع کنید، فساد و انحطاطِ اخلاقیِ رژیم در ردیفِ اولِ پاسخِ آن‌ها خواهد بود.»5
ارتقاء استقلال فرهنگی به درست جمهوری اسلامی در ایران
اما انقلاب اسلامی در نخستین روزهای تأسیس، اسلامی کردنِ امور را اصلی مهم در فعالیت‌های فرهنگی قرار داد. انقلاب فرهنگی به‌منظور پاک‌سازیِ دانشگاه‌ها، تأسیس شورای عالیِ انقلاب فرهنگی، تألیف کتاب‌های متناسب با فرهنگ جمهوری اسلامی ایران و … ازجمله اقدامات مهم و کلیدیِ نظام در راستای ترویج فرهنگی اسلامی ـ ایرانی به‌شمار می‌رود.
انقلاب اسلامی چنان استقلال فرهنگی ایران را ارتقا داد که آن کشورِ متأثر از فرهنگِ مبتذلِ غربی در اواخر دوران پهلوی، امروزه، خود، به کشوری تأثیرگذار تبدیل شده‌است. فرهنگ غنی کشور، که در سایۀ انقلاب اسلامی رشد و نمو یافته، توانسته‌است در قلب کشورهای غربی و استعماری نفوذ کند و دل‌های بسیاری را مشتاق تفکرِ بنیان‌گذار انقلاب اسلامی نماید. ازجمله اقداماتِ دولت‌های غربی، برای نفوذ فرهنگی در کشور و اضمحلالِ فرهنگِ اصیلِ اسلامی ـ ایرانی، تدوین برنامه‌های مختلفی مانند سند 2030 است که جمهوری اسلامی با شناخت دقیق این سند، با تصویب آن در کشور مخالفت کرد تا مانع رسوخ فرهنگیِ بیگانگان در کشور شود.
منابع:
- 1. محمد محیط طباطبایی، مجموعه آثار میرزاملکم‌خان، ص 10
- 2. نک: «انجمن ایران و آمریکا»، فصلنامۀ مطالعات تاریخی، ش 9، پاییز 1384، ص 15
- 3. آنتونی پارسونز، غرور و سقوط؛ خاطرات سفیر سابق انگلیس در ایران، ص 91
- 4. مینو صمیمی، پشت‌پردۀ تخت‌طاووس، ص 49 52
- 5. ژان لوروریه و احمد فاروقی، ایران بر ضد شاه، ترجمۀ مهدی نراقی، ص 103
بدون دیدگاه